Η πόλη της Καστοριάς

Γενικά

Ο Νομός Καστοριάς κατοικήθηκε από τους Νεολιθικούς χρόνους (ευρήματα Λιμναίου Οικισμού Δισπηλιού).

Στους Προχριστιανικούς χρόνους, στην τοποθεσία όπου βρίσκεται η σημερινή Καστοριά, υπήρχε η πόλις Κέλετρον. Η πόλη αυτή κτίσθηκε, κατά την παράδοση, από Αιολείς αποίκους και υπήρξε πρωτεύουσα των Ορεστών Βασιλέων και καταλήφθηκε το 200 π.Χ. από τους Ρωμαίους.

Στους Ρωμαϊκούς χρόνους, κέντρο της περιοχής ήταν η πόλη Διοκλητιανούπολη, που ήταν κτισμένη στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Άργος Ορεστικό.

Στα Βυζαντινά χρόνια, η πόλη της Καστοριάς οχυρώνεται (Ιουστινιάνεια τείχη), για να αντιμετωπίσει τους εχθρούς.

Κατά διαστήματα, η Καστοριά καταλήφθηκε από τους Βούλγαρους, τους Νορμανδούς, τους Φράγκους, τους Σέρβους και το 1385 από τους Τούρκους.

Τα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, η Καστοριά διακρίθηκε σαν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του Ελληνισμού και αποτέλεσε αφετηρία για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον τουρκικό ζυγό.

Μεταξύ των ηρώων που έδρασαν ήταν ο Καπετάν Κώττας, ο Παύλος Μελάς (Μακεδονομάχος-θρύλος που σκοτώθηκε στο χωριό Στάτιστα, το οποίο προς τιμήν του μετονομάστηκε σε Μελάς) και ο Μητροπολίτης Γ. Καραβαγγέλης.

Η Καστοριά απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 11 Νοεμβρίου του 1912.
Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, η περιοχή βρίσκεται στο προσκήνιο των Εθνικών Αγώνων. Καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς και ελευθερώνεται στα τέλη του 1944.

Στην περιοχή της Καστοριάς γράφηκαν και οι τελευταίες σελίδες του Εμφυλίου πολέμου της Ελλάδας (1944-1949).

Προϊστορικός Λιμναίος Οικισμός Δισπηλιού

Γύρω από τη λίμνη της Καστοριάς και πάνω σε αυτή υπήρχε οργανωμένη ζωή από τη νεολιθική εποχή [επτά χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς].

Η βεβαιότητα προέρχεται από τα ευρήματα των ανασκαφικών ερευνών του πασσαλόκτιστου λιμναίου οικισμού στο Δισπηλίο, παραλίμνιο χωριό σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την Καστοριά, στην εθνική οδό Καστοριάς- Κοζάνης. Για τους λιμναίους οικισμούς πρώτος μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος [V, 16, 2].

Ο λιμναίος οικισμός του Δισπηλιού είναι γνωστός από το 1932, όταν ο καθηγητής Αντώνης Κεραμόπουλος, ο οποίος είχε επισκεφθεί την περοχή κατέγραψε τις πρώτες παρατηρήσεις του.

Το 1938 και το 1940 ο ίδιος ερευνητής είχε επιχειρήσει ανασκαφικές έρευνες, οι οποίες συνεχίστηκαν το 1965 από τον καθηγητή Νικόλαο Μουτσόπουλο.

Συστηματική έρευνα ωστόσο άρχισε από το 1992 και γίνεται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με επικεφαλή τον καθηγητή της προϊστορικής αρχαιολογίας κ. Γιώργου Χουρμουζιάδη.

Τα ευρήματα των ανασκαφικών ερευνών του λιμναίου οικισμού του Δισπηλιού,ο οποίος φαίνεται ότι έδρασε ως κεντρικός οικισμός στα πλαίσια των διαβαλκανικών μετακινήσεων, χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ευρημάτων : α) κινητά {εργαλεία και σκεύη}, β) αρχιτεκτονικά {πασσαλότρυπες και άλλα δομικά υλικά} και γ) περιβαλλοντολογικά {καρποί, κόκαλα και άλλα παρόμοια μικροευεήματα}.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ- ΚΕΙΜΕΝΑ

Λιμναίος οικισμός είναι η ανθρώπινη εγκατάσταση μέσα ή κοντά σε μια λίμνη.

Ηροδότου V , 16, 2: επειρήθη δε και τους εν τη λίμνη [… Πρασιάδι] κατοικημένους εξαιρέειν ωδε ικρια επι σταυρων υψηλών εζευγμένα εν μέση έστηκε τη λίμνη, έσοδον εκ τηςηπείρου στείνην έχοντα μιη γέφυρη.

Τους δε σταυρούς τους υπεστεωταςτοισι ικριοισι το μεν κου αρχαίον έστησαν κονό νομα εστί Όρβηλος κατά γυναίκα εκάστην ο γαμέων τρεις σταυρους υπίστησι αγεται δε έκαστος συχνας γυναίκας οικεουσι δε τοιούτων τρόπων, κρατέων έκαστος επί πάντες οι πολιηται, μετά δε νόμω ρεωμένοι ίστασι τοιώδε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γ.Χ. Χουρμουζιάδης, Το Δισπηλιό Καστοριάς. Ένας λιμναίος προϊστορικόςοικισμός, εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1996.

Απολιθωμένο Δάσος Νοστίμου

Το Απολιθωμένο Δάσος Νοστίμου που το 1961 ανακάλυψε ομάδα Γερμανών επιστημόνων αποτελείται κυρίως από τροπικά και υποτροπικά φυτά, γεγονός που προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ιστορική εξέλιξη των φυτών του παρελθόντος, όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.

Το δάσος βρίσκεται μέσα σε θαλάσσια ιζήματα. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Βελιτζέλο το Δάσος βρίσκεται μέσα σε δελταικές προσχώσεις της προϊστορικής θάλασσας τα κύματα της οποίας έβρεχαν την ευρύτερη περιοχή Καστοριάς.

Το Δάσος Νοστίμου αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα ευρήματα του ευρωπαϊκού χώρου. Υπάρχει μεγάλος αριθμός κορμών, μήκους 5 έως 10 μέτρων και διαμέτρου 40 έως 80 εκατοστών. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες απολιθώθηκε και η φυτική ύλη έγινε πέτρα, ηλικίας περίπου 15-20 εκατομμυρίων χρόνων.

Είναι σίγουρο ότι θα αποκαλυφθούν και ζωικά απολιθώματα της ίδιας ηλικίας που θα αυξήσουν την επιστημονική σημασία των ανασκαφικών ερευνών.

Η αισιοδοξία της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Αθηνών, επικεφαλής της οποίας είναι ο καθηγητής κ. Βελιτζέλος, έγκειται στο μεγάλο αριθμό απολιθωμένων κορμών που βρίσκονται διάσπαρτοι στην περιοχή, καθώς επίσης και σε αρκετούς άλλους που βρίσκονται στα ιζήματα, οι οποίοι θα πρέπει να αποκαλυφθούν μέσω ειδικών συστηματικών ανασκαφών.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η λίαν καλή διατήρηση των απολιθωμένων κορμών, που δίνει τη δυνατότητα προσδιορισμού των γενών ή των ειδών τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ειδικό φυλλάδιο του Πολιτιστικού Συλλόγου Νοστίμου Καστοριάς (1996)

Μακεδονία.