Η λίμνη της Καστοριάς

Η λίμνη της Καστοριάς

Μια από τις ομορφότερες λίμνες της χώρας μας, η λίμνη της Καστοριάς απλώνεται γύρω από την πόλη.

Σε υψόμετρο 630 μέτρων, με νεφροειδές σχήμα, που οφείλεται στην εισχώρηση της λοφώδους χερσονήσου, στον ισθμό της οποίας είναι κτισμένη η πόλης της Καστοριάς, η λίμνη αποτελεί κατάλοιπο παλιάς εκτεταμένης λίμνης έκτασης 164 τ.χλμ. και μέγιστου βάθους μεγαλύτερου από 50 μέτρα (τεταρτογενές).

Η λίμνη της Καστοριάς είναι καρστική τεκτονικής προέλευσης και υπολογίζεται ότι σχηματίζετηκε πριν από 10.000.000 περίπου χρόνια (Μειόκαινος Περίοδος). Σήμερα, η έκτασή της είναι περίπου 28 τ.χλμ. και το μέγιστο βάθος της περίπου 9 μέτρα.

Οι γεωγραφικές της συντεταγμένες στο κέντρο είναι: γεωγραφικό πλάτος 40ο 31′ Β και γεωγραφικό μήκος 21ο 18′ Α.

Ο όγκος των νερών της είναι περίπου 100.000.000 κυβικά μέτρα και το ανάπτυγμα των ακτών της 30,8 χλμ. Η λίμνη τροφοδοτείται από πολλές υπολίμνιες πηγές, κυρίως όμως από τα νερά της βροχής που είτε πέφτουν απευθείας στην επιφάνειά της, είτε καταλήγουν σ’ αυτήν με την επιφανειακή απορροή μέσω των χειμάρρων που βρίσκονται κυρίως στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της.

Στο νότιο τμήμα, μια διώρυγα (ρέμα Γκιόλι) συνδέει τη λίμνη με τον ποταμό Αλιάκμονα, στον οποίο παροχετεύεται η περίσσεια των νερών της με χρήση θυροφράγματος που πρόσφατο εκσυγχρόνισε ο Δήμος Καστοριάς.

Για λίγες μέρες, σχεδόν κάθε χειμώνα, η λίμνη παγώνει, δίνοντας μια τελείως διαφορετική όψη στο τοπίο.

Η λίμνη είναι ζωτικής σημασίας για την πόλη της Καστοριάς και για τις γύρω κοινότητες, δεδομένου ότι αφενός καθορίζει τη φυσιογνωμία τους και αφετέρου αποτελεί έναν σημαντικό φυσικό πόρο.

Φυσικό Οικοσύστημα της λίμνης

Αποτελεί επίσης ένα πολύ σημαντικό φυσικό οικοσύστημα με ποικίλους και σπάνιους επιμέρους οικότοπους, που υποστηρίζουν μεγάλη βιοποικιλότητα, στην οποία περιλαμβάνονται πολλά σπάνια και απειλούμενα είδη.

Είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτη η ύπαρξη μιας μεγάλης ποικιλότητας φυτών και ζώων δίπλα σε μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη πόλη. Άλλωστε, πέρα από τον ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό ειδών πουλιών που φιλοξενεί, είναι η μοναδική φυσική λίμνη της Ελλάδας, στην οποία εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικής έκτασης παρόχθια δάση υδρόφιλων δέντρων, που συνιστούν σήμερα έναν από τους σπανιότερους οικότοπους του Ευρωπαϊκού χώρου.

Η λίμνη της Καστοριάς έχει χαρακτηριστεί ως τόπος ιδιαίτερου κάλλους από το Υπουργείο Πολιτισμού (1974) και έχε προταθεί για ένταξη στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο “Φύση 2000” καταχωρημένη με τον κωδικό GR 1320001.
Σε όλη την έκτασή της απαγορεύεται το κυνήγι και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία την έχει συμπεριλάβει στον κατάλογο των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας.

Προβλήματα της λίμνης και η αντιμετώπιση τους

Τα σημαντικότερα προβλήματα της λίμνης φαίνεται ότι προήλθαν από την παροχέτευση σ’ αυτήν των αστικών λυμάτων της πόλης και των παραλίμνιων κοινοτήτων κατά το παρελθόν, την απορροή περίσσειας λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων μέσω των χειμάρρων από τις καλλιέργειες της ευρύτερης περιοχής και την επέκταση των ανθρωπογενών πιέσεων (εκχερσώσεις, μπαζώματα κλπ.) στους περιφερειακούς παράκτιους οικότοπους.

Για την αντιμετώπισή τους ο Δήμος Καστοριάς εφαρμόζει ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόγραμμα ανάταξης της οικολογικής ισορροπίας της λίμνης. Έτσι, πέρα από τη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού για τα οικιστικά λύματα της πόλης, που ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, προχώρησε τα τελευταία χρόνια στην ένταξη στον βιολογικό καθαρισμό και των παραλίμνιων κοινοτήτων.

Προχωρά δε, και στη διευθέτηση των εκβολών των χειμάρρων και τη διαχείριση των καλαμώνων, στοχεύοντας παράλληλα στην αδρανοποίηση των ποσοτήτων φωσφόρου και αζώτου που υπάρχουν στον πυθμένα της λίμνης από παλαιότερες περιόδους.

Για τη νομοθετική προστασία του υγροβιότοπου, ο Δήμος Καστοριάς προχώρησε στην εκπόνηση μελετών για την οριοθέτησή του και τη δημιουργία ειδικού φορέα διαχείρισης, καθώς και στην εφαρμογή μέτρων προστασίας, ενώ παράλληλα, στοχεύοντας στην αύξηση της ιχθυοπαραγωγής, δημιούργησε ιχθυογεννητικό σταθμό για τον εμπλουτισμό της ιχθυοπανίδας της λίμνης.

Χλωρίδα και Βλάστηση της λίμνης

Σημαντικά σημεία σχετικά με τη χλωρίδα και τη βλάστηση της λίμνης της Καστοριάς είναι το παραλίμνιο δάσος και οι παρόχθιες διαβαθμίσεις υδρόφιλης και υδροχαρούς βλάστησης.

Το παραλίμνιο δάσος αποτελεί ένα από τα ελάχιστα που έχουν απομείνει στη χώρα μας και αποτελείται από πελώρια πλατάνια, λεύκες, ιτιές, σκλήθρα και πολλά αναρριχώμενα φυτά.

Σημαντική επίσης θεωρείται και η ύπαρξη ενδημικών και σπάνιων είδων της χλωρίδας μας σε διάφορες θέσεις. Eιδικότερα, στα σπάνια φυτά της περιοχής περιλαμβάνονται:

• Lilium candidum(Παρθενικός κρίνος (άγρια μορφή)): Φυτρώνει στην περιοχή του Προφήτη Ηλία.
• Iris pseudacorus (Νερόκρινο): Φυτρώνει στη βόρεια περιοχή της λίμνης.
• Galeopsis candidum: Πολύ σπάνιο φυτό στη χώρα μας. Ίσως η Καστοριά να είναι η μόνη τοποθεσία στην Ελλάδα όπου παρατηρείται το είδος αυτό. Φυτρώνει στη βόρεια περιοχή των παρόχθιων εκτάσεων.
• Leucojum aestivum: Φυτρώνει κοντά στα ρέματα Αποσκέπου και Βυσινιάς στη βόρεια περιοχή της λίμνης.
• Oenothera erythrosepala: Πολύ σπάνιο φυτό στην Ελλάδα, φυτρώνει στις εκβολές του Ξηροπόταμου, κοντά στο Μαυροχώρι, στην ανατολική πλευρά της λίμνης.
• Verbascum phoeniceum ssp.flavidum: Σπάνιο στην Ελλάδα φυτό, φυτρώνει στην ανατολική πλευρά της λίμνης.
• Clemantis viticella: Πολύ σπάνιο είδος αγράμπελης για την Ελλάδα, φυτρώνει μεταξύ Μαυροχωρίου και Δισπηλίου, στην ανατολική-νοτιοανατολική περιοχή της λίμνης.
• Rhamnus intermedius: Πολύ σπάνιο είδος θάμνου με μοναδική εμφάνιση στη χώρα μας, φυτρώνει νότια της πόλης της Καστοριάς.
• Acanthus balcanius: Φυτρώνει στην περιοχή του Αγίου Ηλία.
• Trapa natans: Υδροχαρές είδος, που ανήκει στο κόκκινο βιβλίο των φυτικών ειδών της Ευρώπης, παρατηρείται σε διάφορα σημεία μέσα στη λίμνη.

Όπως προαναφέρθηκε, σημαντική είναι και η υδρόβια και παρόχθια βλάστηση της λίμνης, η ζώνη των καλαμώνων της λίμνης που καταλαμβάνει έκταση 1410 στρεμμάτων. Τα κυρίαρχα είδη είναι τα: Phragmites australis, Scirpus sp., Carex sp., Sparganium ramosum, Iris pseudacorus, Eleocharis palustris, Trifolium sp., Typha angustifolia. Από τα εφυδατικά και υφυδατικά είδη, κυρίαρχα είναι τα: Trapa natans, Ranunculus aquatilis, Potamogeton crispus, Myriophyllon spicatum, Ceratophyllum submersum.
Η λίμνη της Καστοριάς είναι ο πρώτος υγρότοπος όπου η διαχείριση των καλαμώνων απασχόλησε σοβαρά τον τοπικό πληθυσμό. Έτσι, ο Δήμος Καστοριάς, μετά τις σχετικές μελέτες, περνά σε φάση εφαρμογής της διαχείρισης των καλαμώνων.