Στα καστοριανά σπίτια υπήρχαν αποθήκες τροφίμων, τα κατώγια, τα οποία οι κάτοικοι γέμιζαν τρόφιμα από το φθινόπωρο για όλο το χειμώνα. Τα σπίτια που βρίσκονταν στις όχθες της λίμνης είχαν άμεση προσπέλαση στη λίμνη με τις «αυγατές» και τα «γιοφύρια». Όλα τα σπίτια είχαν αυλές με μπαξέδες, όπως και τα απαραίτητα βοηθητικά κτίσματα και περιβάλλονταν από ψηλούς τοίχους. Τα σπίτια των τούρκων, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί σε τρεις μαχαλάδες ήταν απλά, συνήθως διώροφα. Τα σπίτια των μπέηδων ήταν μεγάλα με τρία πατώματα, πολλά παράθυρα, χρωματιστούς φεγγίτες και σαχνισιά.

ΚΕΙΜΕΝΑ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Κατά τον Ε. Τσελεμπή, «...τα σπίτια των Ελλήνων είναι σκεπασμένα με κόκκινα καλοκαμωμένα κεραμίδια...είναι εύπορα σαράγια...τα σπίτια στην όχθη της λίμνης έχουν παραπήγματα για να προφυλάγουν τα πλοία και σαχνισιά» [=το εξώστεγο τμήμα του σπιτιού]. Οι περιοριστικές διατάξεις για το ύψος και τα παράθυρα των σπιτιών των ελλήνων δε φαίνεται να είχαν αυστηρή εφαρμογή. Ανάμεσα στα σπίτια δημιουργούνταν πολύπλοκο πλέγμα κεντρικών και δευτερόντων δρόμων στρωμμένων με πέτρες [καλντερίμια ή καρνταμάς]. Μόνο οι δρόμοι της εβραικής συνοικίας ήταν δύσβατοι και γεμάτοι λάσπες. [Μπακάλη Ι., Τουριστικός οδηγός Καστοριάς, Καστοριά 1951 σελ. 56].

Οι αυγατές ήταν στενοί διάδρομοι που οδηγούσαν στη λίμνη και τα γιοφύρια ήταν αποβάθρες για τα καστοριανά καράβια. Οι αυγατές και τα γιοφύρια διατηρήθηκαν μέχρι το 1930, όταν άρχισε να κατασκευάζεται ο παραλίμνιος δρόμος. Όταν ο Κουλέ μαχαλάς βορειοανατολικά της Μεγάλης Πόρτας. [Από το Κουλέ=πύργος, γιατί οι Τούρκοι είχαν κτίσει έναν μεγάλο πύργο, τη μεγάλη Καλιά ή μεγάλο Κουλέ], ο Τουρκομαχαλάς νότια του Κουρσούμ Τζαμί και ο Ταμπαχανέ (=βυρσοδεψία) μαχαλάς, ο οποίος ήταν συνέχεια του Τουρκομαχαλά. Στην είσοδο της πόλης υπήρχαν τρία κονάκια[Το κονάκι ήταν συγκρότημα που στέγαζε εκτός από τα γραφεία του καιμακάμη, τις αστυνομικές αρχές, τις φυλακές, οι οποίες διατηρήθηκαν περίπου μέχρι το 1950, όταν κατεδαφίστηκαν και πάλι, για να κτισθεί στη θέση τους αργότερα το Δικαστικό μέγαρο. [Τσολάκης Π. Η οικιστική εξέλιξη της Καστοριάς σελ. 13-14].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ε. Τσελεμπή - Δημητριάδη, σελ. 172. Τσολάκη Π., Η οικιστική εξέλιξη της Καστοριάς σελ. 15, Μπακάλη Ι., Τουριστικός οδηγός Καστοριάς, Καστοριά, 1951.